Zaliczenie do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach okresów pobierania zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego
Zgodnie z przepisem art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS uprawnionym do emerytury w niższym wieku emerytalnym jest ubezpieczony, który na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy. Warto jednak zauważyć, że jak wynika z orzecznictwa Sądu Najwyższego, do okresu pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze można w wyjątkowych sytuacjach zaliczyć także inne okresy niż wykonywanie stricte tego rodzaju prac.
Jak wynika z tezy wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2014 r., sygn. I UK 51/14 kobieta zatrudniona na stanowisku pracy zaliczanym do pracy w szczególnych warunkach, wzbronionej kobietom w ciąży, musi być przeniesiona do innej pracy na podstawie art. 179 k.p. Nie można jednak tracić z pola widzenia, że jeśli po skorzystaniu z uprawnień związanych z urodzeniem dziecka wraca do pracy na stanowisko zaliczane do pracy w szczególnych warunkach, powinna mieć zaliczone do okresu zatrudnienia w tych warunkach okresy pobierania zasiłku chorobowego oraz zasiłku macierzyńskiego związane z ciążą i macierzyństwem.
Przywołane orzeczenie zostało wydane w stanie faktycznym, w którym ubezpieczona świadczyła pracę na stanowiskach: skręcacz, przewijacz i teksturowacz przędzy. Ze względu na ciążę została przeniesiona do pracy na stanowisko szwaczki. Kilka miesięcy przed urodzeniem dziecka ubezpieczona stała się niezdolna do pracy i zaczęła korzystać z zasiłku chorobowego, po urodzeniu skorzystała zaś z urlopu macierzyńskiego a następnie urlopu wychowawczego. Po przeanalizowaniu okresów zatrudnienia ZUS uznał, że ubezpieczonej brakuje kilku miesięcy, aby osiągnąć okres 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
W pierwszej kolejności należy wyjaśnić, że stanowiące przedmiot analizy okresy niezdolności do pracy i urlopu macierzyńskiego przypadały przed 14 listopada 1991 r., dlatego do sytuacji ubezpieczonej nie miało zastosowania wyłączenie wprowadzone przez dodanie ust. 1a pkt 1 do art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991 r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
Rozstrzygając przedmiotową sprawę Sąd Najwyższy uznał, że w tych okolicznościach ubezpieczona spełniała przesłanki konieczne do przyznania prawa do „wcześniejszej” emerytury. Przywołał w tym zakresie wyrok Sądu Najwyższego z 5 listopada 2012 r., II UK 82/12 (OSNP 2013 nr 19-20, poz. 230), w którym zaliczono do okresu pracy w szczególnych warunkach, uprawniającego do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS, okres urlopu wypoczynkowego i urlopu macierzyńskiego kobiety, która pracowała na stanowisku zaliczanym do pracy w warunkach szczególnych, a następnie została w związku z ciążą na podstawie art. 179 k.p. przeniesiona do pracy na inne stanowisko, niezaliczane do stanowisk pracy w warunkach szczególnych, po czym po urodzeniu dziecka korzystała z urlopu macierzyńskiego i pobierała świadczenie z ubezpieczenia społecznego w postaci zasiłku macierzyńskiego, a następnie urlopu wypoczynkowego. Sąd Najwyższy orzekający w sprawie II UK 82/12 nie miał wątpliwości, że przeniesienie kobiety w ciąży ze stanowiska pracy w szczególnych warunkach do lżejszej pracy, niebędącej pracą w szczególnych warunkach, nie powoduje wyłączenia ze stażu pracy w szczególnych warunkach następującego później okresu urlopu macierzyńskiego. Pogląd ten znalazł aprobatę Sądu Najwyższego w składzie rozpoznającym analizowaną sprawę, który podzielił go i podtrzymał, o czym świadczy wydane rozstrzygnięcie.
Sąd Najwyższy wskazał, że urlop macierzyński nie jest zwykłą niezdolnością do pracy i inna wykładnia, odmawiająca zaliczenia okresu urlopu macierzyńskiego do okresu pracy w szczególnych warunkach, mogłaby się spotkać z zarzutem dyskryminacji (ze względu na płeć i uprawnienia kobiety związane z ciążą i urodzeniem dziecka). Dodał jednak, że do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach może być zaliczony jedynie okres niewykonywania pracy, za który pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie zalicza się zatem urlopu wychowawczego.
Sąd Najwyższy uznał natomiast, iż brak jest podstaw do zaliczenia do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach czasu przeniesienia pracownicy do wykonywania innej pracy z powodu ciąży na podstawie art. 179 k.p. Trzeba zauważyć, że wykonywana jest wówczas inna praca (dozwolona dla kobiet w ciąży), która z założenia nie może być uciążliwa (szkodliwa). Jest to ograniczone w czasie inne zatrudnienie niż praca w szczególnych warunkach (ze względu na rodzaj pracy wzbronionej kobietom w ciąży) z prawem do wyrównania wynagrodzenia.