Czy można sumować okresy pracy w warunkach szczególnych z okresami pracy o szczególnym charakterze w zakresie prawa do emerytury pomostowej?

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy.

Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Jak stanowi art. 4 pkt. 2 ustawy o emeryturach pomostowych prawo do tego świadczenia przysługuje pracownikowi, który ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat. Czy oznacza to, że do niezbędnego 15-letniego okresu pracy można doliczać zarówno prace w warunkach szczególnych jak i o szczególnym charakterze?

Uwaga!

Odpowiedź na przedmiotowe pytanie można odnaleźć w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 2021 r., sygn. akt III USKP 20/21, dotyczącego co prawda kwestii rekompensaty, o której mowa w ustawie o emeryturach pomostowych, ale którego wyjaśnienia dają podstawy do wnioskowania w przedmiotowym zakresie.

Otóż, jak wynika z uzasadnienia przywołanego judykatu praca w szczególnych warunkach nie jest pracą w szczególnym charakterze. Prawodawca wyraźnie te prace wydziela i odróżnia. Stanowiska pracy nie mają wspólnego zakresu. Utrwalone jest orzecznictwo Sądu Najwyższego, które może reprezentować teza uchwały Sądu Najwyższego z 29 września 2005 r., II UZP 10/05, że przy ustalaniu okresów zatrudnienia warunkujących nabycie prawa do emerytury w niższym wieku emerytalnym nie jest możliwe zaliczenie okresu pracy w szczególnym charakterze nauczyciela do okresów pracy w szczególnych warunkach. Regulacja ustawy o emeryturach pomostowych nie wprowadza żadnej zmiany w zakresie przesłanki 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, od której zależały wcześniejsze emerytury. Uprawnione jest zatem stwierdzenie, że nie jest to również przedmiotem przepisów dotyczących rekompensaty. Nie wprowadzają zatem normy, która pozwalałaby sumować okresy pracy w szczególnych warunkach i okresy pracy w szczególnym charakterze. Przeciwnie, ustawa o emeryturach pomostowych stanowi określoną odpowiedź ustawodawcy na potrzebę ograniczania prawa do wcześniejszych emerytur. Gdyby ustawodawca chciał wprowadzić normę pozwalającą na zsumowanie pracy w szczególnych warunkach i pracy w szczególnym charakterze jako przesłanki (podstawy) rekompensaty, to dałby temu wyraz w treści przepisów art. 21 i art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych przez użycia spójnika "i" a nie "lub". Inny byłby też wzór na liczenie rekompensaty (art. 22 ustawy).